Ελλειψη ηγεσίας με ακεραιότητα, πελατειακές σχέσεις, συνεχείς αλλαγές της νομοθεσίας που επηρεάζουν τις όποιες πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται κατά της διαφθοράς, απουσία ισονομίας και αίσθηση ατιμωρησίας, αλλά και ανοχή της κοινωνίας
έναντι της συγκεκριμένης παθογένειας, που είναι απόρροια μιας κρίσης αξιών, συνθέτουν το παζλ της διαφθοράς στην Ελλάδα, επισημαίνει, μιλώντας στην «Κ», ο επικεφαλής της Διεθνούς Διαφάνειας Χοσέ Κάρλος Ουγκάζ.
Αναφέρει ότι η διαφθορά έχει εξαπλωθεί στην ελληνική κοινωνία, όπου κυριαρχεί το φαινόμενο της εκτεταμένης φοροδιαφυγής, ενώ πολύ συχνές είναι, επίσης, οι περιπτώσεις δωροδοκίας, αν και λιγότερο τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης, με εξαίρεση τον τομέα της υγείας, όπου εξακολουθούν να είναι σημαντικές. Οι επισημάνσεις του Περουβιανού επικεφαλής της διεθνούς οργάνωσης είναι ιδιαίτερα επίκαιρες, καθώς μεθαύριο πραγματοποιείται στη Βουλή η συζήτηση για τη διαφθορά.
Η πρότασή του για μια περισσότερο ηθική Ελλάδα; Καθιέρωση κράτους δικαίου και δημιουργία καλύτερων πολιτών, κυρίως μέσα από την καλλιέργεια ενός διαφορετικού αξιακού κώδικα και νέων συμπεριφορών, εγχείρημα που δεν μπορεί παρά να αρχίσει από τη νεολαία.
– Πώς αποτιμά η Διεθνής Διαφάνεια την έκταση της διαφθοράς σε μια χώρα;
– Η διαφθορά είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εποχής μας. Ανθρωποι χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της διαφθοράς, όταν η φτώχεια αυξάνεται. Ή όταν οι διεφθαρμένες Αρχές υγείας συντελούν ώστε τα φάρμακα που τους παρέχονται να είναι χαμηλής ποιότητας ή να έχουν λήξει. Ή όταν η δωροδοκία βοηθάει έναν επιχειρηματία να αποφύγει μέτρα ασφαλείας και ένα κτίριο καταρρέει σκοτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Στην Ελλάδα, έχει επιτευχθεί πρόοδος στη μείωση της ατιμωρησίας για διαφθορά. Υπάρχει ρητή δέσμευση από την παρούσα κυβέρνηση να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Επίσης, έχει δοθεί έμφαση στην εφαρμογή των νόμων. Αλλά αυτή είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι η πρόληψη. Χρειάζεται να γίνουν περισσότερα ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή της διαφθοράς.
Σε παγκόσμιο επίπεδο
– Πόσο εκτεταμένη είναι η διαφθορά παγκοσμίως;
– Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία χώρα που να είναι απαλλαγμένη από τη διαφθορά. Συνήθως οι σκανδιναβικές χώρες, κάποιες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, η Νέα Ζηλανδία και ο Καναδάς φαίνεται να έχουν σχετικά καλύτερους δείκτες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι είναι απαλλαγμένες από το πρόβλημα. Ακόμα και αν η διαφθορά δεν είναι τόσο συχνή εντός των συνόρων τους, υπάρχουν παραδείγματα εταιρειών από αυτές τις χώρες που έχουν δωροδοκήσει στις συνδιαλλαγές τους τον παγκόσμιο Νότο. Στην Ελλάδα, η διαφθορά είναι διάσπαρτη με τη μορφή της φοροδιαφυγής. Τα επίπεδα της δωροδοκίας μειώνονται λόγω της οικονομικής κρίσης, με εξαίρεση τον τομέα της υγείας, όπου η διαφθορά και η δωροδοκία δεν έχουν υποχωρήσει. Η διαφθορά χειροτερεύει στις χώρες όπου οι θεσμοί δεν λειτουργούν. Στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, η θέληση των λίγων ελέγχει τους κρατικούς θεσμούς, καταστέλλοντας την ελευθερία του Τύπου, τα αντιπολιτευτικά κόμματα και άλλους θεσμούς που ελέγχουν και παρακολουθούν τις δημόσιες δαπάνες.
– Τι συμβαίνει στην Ε.Ε. και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ;
– Η Ε.Ε. χάνει περίπου 1 τρισ. ευρώ τον χρόνο εξαιτίας της διαφθοράς, σύμφωνα με νέα μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό. Ομως, σε ό,τι αφορά μεμονωμένες χώρες, τα επίπεδα διαφθοράς ποικίλλουν, όπως αποδεικνύεται από τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς:
Η Δανία έρχεται πρώτη, με 91/100 βαθμούς, ενώ η Βουλγαρία έχει τη χαμηλότερη θέση, με 41/100 βαθμούς. Οι ΗΠΑ έχουν 76/100 βαθμούς και η Ελλάδα 46/100. Η βαθμολογία της Ελλάδας βελτιώθηκε σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια, όμως εξακολουθεί να είναι τέταρτη από το τέλος στην Ε.Ε. και δεύτερη από το τέλος στην Ευρωζώνη.
– Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα;
– Η διαφθορά παραμένει κορυφαία πρόκληση για την Ελλάδα και είναι απόρροια μιας κρίσης αξιών σε όλους τους τομείς της κοινωνίας που προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι: το ασταθές πολιτικό περιβάλλον με συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων, που οδηγεί σε συνεχείς αλλαγές νόμων, φορολογικών μέτρων, κ.λπ. Ως συνέπεια αυτού, η αστάθεια επηρεάζει και πρωτοβουλίες κατά της διαφθοράς. Αντί της ακεραιότητας, οι ηγεσίες κινούνται με γνώμονα τις πελατειακές σχέσεις. Ο νεποτισμός είναι βασικό χαρακτηριστικό της πολιτικής τάξης στη σημερινή και σε προηγούμενες κυβερνήσεις. Το νομικό πλαίσιο αφήνει μεγάλα περιθώρια για πολλαπλές ερμηνείες και οι νόμοι δεν εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό γεννάει μια αίσθηση ατιμωρησίας για αυτούς που εμπλέκονται σε περιπτώσεις διαφθοράς. Η εφαρμογή των νόμων είναι αδύναμη και η απονομή Δικαιοσύνης απαράδεκτα μακρά. Η ελληνική κοινωνία θεωρείται πολύ ανεκτική σε φαινόμενα διαφθοράς. Μια σειρά από μεγάλες περιπτώσεις διαφθοράς ήρθαν τα τελευταία χρόνια στο φως και αφορούσαν δισεκατομμύρια ευρώ στους τομείς της άμυνας, των μέσων ενημέρωσης, των ασφαλειών, όπως και στον χρηματοπιστωτικό. Εδώ βλέπουμε κάποια ενθαρρυντικά σημάδια προς μια πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση από τη Δικαιοσύνη μεγάλων υποθέσεων διαφθοράς.
Σε ολόκληρη την κοινωνία
– Η διαφθορά εντοπίζεται μόνο στους ευπόρους ή σε όλα τα κοινωνικά στρώματα;
– Η διαφθορά στην Ελλάδα είναι εξαπλωμένη και εντοπίζεται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Η έρευνα που έγινε από το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας δείχνει ότι οι άνθρωποι με το υψηλότερο κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο δεν είναι απαλλαγμένοι από τη διαφθορά.
– Εχουν καταγραφεί αλλαγές –πρόοδος ή επιδείνωση– στη διάρκεια της κρίσης;
– Από το 2012 μέχρι το 2015 η βαθμολογία της Ελλάδας στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς έχει βελτιωθεί κατά 10 βαθμούς, κάτι που δείχνει αξιοσημείωτη πρόοδο. Η Διεθνής Διαφάνεια αποδίδει κυρίως αυτή τη θετική αλλαγή στους εξής λόγους: Η παρούσα κυβέρνηση έχει εκφράσει ρητά την αναγκαιότητα και την αποφασιστικότητα να αντιμετωπιστεί η διαφθορά. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, όπως και αρκετοί υπουργοί, τουλάχιστον λεκτικά, έχουν πάρει ξεκάθαρη θέση στο θέμα, κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν. Εξαιτίας της έλλειψης οικονομικών πόρων, το κράτος βρέθηκε στην ανάγκη να συγκεντρώσει χρήματα από τη φοροδιαφυγή και τα άλλα οικονομικά εγκλήματα, και υπήρξαν ποινικές διώξεις. Η απόφαση να επιβληθεί έλεγχος κεφαλαίων σε όλες τις οικονομικές συναλλαγές έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο στον περιορισμό διακίνησης «μαύρου» χρήματος. Καθώς η ύφεση συνεχίζεται, η οικονομική δραστηριότητα σε όλους τους χώρους έχει συρρικνωθεί, και συνακόλουθα έχει περιοριστεί και η διαφθορά. Επιπλέον, η ύφεση έχει επίσης επηρεάσει τη δυνατότητα των πολιτών να δωροδοκούν ακόμη και με μικρά ποσά.
– Ποια είναι τα κύρια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η χώρα και ποιος ο καλύτερος τρόπος για να το κάνει;
– Η διαφθορά είναι το αποτέλεσμα μιας μεγάλης κρίσης αξιών. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε ηγεσία χωρίς όραμα ή ακεραιότητα, σε διεφθαρμένους πολιτικούς, γραφειοκρατία και έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς. Βασικοί πυλώνες των θεσμών της χώρας χρειάζεται να λειτουργήσουν σωστά. Η θεραπεία είναι διττή: α) Εφαρμογή του νόμου. Εδώ έχει φανεί κάποια πρόοδος. β) Υπεύθυνοι πολίτες. Αποτρεπτικά μέτρα που να στοχεύουν στην καλλιέργεια νέων συμπεριφορών και να ενσταλάξουν τις χαμένες αξίες στη νεολαία. Για αυτό, χρειαζόμαστε ηγεσία με όραμα, όχι μόνο στην πολιτική αλλά σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.
Έντυπη Έκδοση
