 |
| O κάπρος με την επιγραφή |
Με το παραπάνω ερώτημα, η Γεωργία
Στρατούλη, προϊσταμένη του τμήματος προϊστορικών και κλασικών
αρχαιολογικών χώρων, μνημείων, αρχαιογνωστικής έρευνας και μουσείων της
Εφορίας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ,
αναφέρεται στους συνειρμούς που δημιουργεί με τη σημερινή οικονομική
κρίση το ανάγλυφο με επιγραφή από την αρχαϊκή πύλη των
Σταγείρων, μέσω του
οποίου, ο τότε άρχοντας της πόλης πληροφορεί για την
απομείωση χρεών των πολιτών.
Το εύρημα από τα Στάγειρα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της
Θεσσαλονίκης, ενώ γι αυτό θα μιλήσει ο αρχαιολόγος Κώστας Σισμανίδης στο
διήμερο εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθεί, το Σαββατοκύριακο, στα
αρχαία Στάγειρα και την αρχαία Άκανθο, στο πλαίσιο της συμμετοχής της
Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους και του Δήμου Αριστοτέλη
στον εορτασμό των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2017.
«Οι εκδηλώσεις είναι αφιερωμένες στα αρχαία Στάγειρα και την αρχαία
Άκανθο, δύο σπουδαίες πόλεις στη βορειοανατολική Χαλκιδική που
αποτέλεσαν μετά από τον 8ο π.Χ. αιώνα τις δυο από τις τέσσερις αποικίες
της Άνδρου στον Στρυμονικό Κόλπο. Μέσα από τις εκδηλώσεις θέλουμε να
συνδέσουμε το παρελθόν με το μέλλον μέσα από την κοινωνική διάσταση της
αρχαιολογίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς» λέει η κ. Στρατούλη.
Δίνει, άλλωστε, ιδιαίτερη έμφαση σε στοιχεία της λειτουργίας των πόλεων
αυτών, όπως οι βιοκλιματικοί δείκτες, με τους οποίους δημιουργήθηκαν και
είναι συμβατοί με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη αλλά και η εμπορική δράση
που είχαν αναπτύξει.
Ωστόσο, πέρα από τις αναφορές των αρχαιολόγων στις αρχαίες πόλεις, τη
Μεσαιωνική Ιερισσό και το νεκροταφείο της Ακάνθου, αλλά και την ανοιχτή
συζήτηση φορέων και κοινού που έχει προγραμματιστεί, στις επιδιώξεις
των διήμερων εκδηλώσεων περιλαμβάνεται και η διατύπωση μιας πρότασης για
τις σύγχρονες αναπτυξιακές πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν στην
περιοχή.
«Η πρόταση αυτή, την οποία θα αναπτύξει ο δήμαρχος Αριστοτέλη,
Γιώργος Ζουμπάς, αφορά την αξιοποίηση των θαλάσσιων δρόμων που έφεραν
στον παρελθόν κάποιους από τους αποίκους των πόλεων από την Άνδρο και
τις Κυκλάδες στο βορρά. Σήμερα θα μπορούσαμε να συνδυάσουμε αυτούς τους
θαλάσσιους δρόμους, και όχι μόνο τους δρόμους πολιτισμούς της ξηράς, για
να συνδέσουμε μνημεία και πόλεις της αρχαιότητας με ενέργειες
αναπτυξιακού και τουριστικού ενδιαφέροντος. Τέτοιες θα μπορούσαν να
είναι κάποιες σταθερές πιθανές πλόες ιστιοφόρων ή μικρών θαλαμηγών,
διοργανώσεις ναυταθλητισμού από τις Κυκλάδες μέχρι τις βόρειες Σποράδες
και τη Χαλκιδική» σημειώνει.
Εκτιμά, τέλος, ότι μια τέτοια πρόταση θα μπορούσε να φέρει την Ελλάδα
στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος με αφορμή τον εορτασμό του έτους
ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς το 2018.
ΑΠΕ - ΜΠΕ
 |
| Ο λέοντας | |
Αρχαία επιγραφή για τη διαγραφή χρεών
Efsyn 12.12.2016,
Η αρχαιότερη σωζόμενη επιγραφή του ελλαδικού και ίσως του ευρωπαϊκού χώρου, ένα από τα αρχαιότερα ντοκουμέντα διαγραφής χρεών παγκοσμίως -θέμα δραματικά επίκαιρο στα χρόνια μας- προέρχεται από την πατρίδα του Αριστοτέλη, τα Στάγειρα, χρονολογείται στα πρώτα πενήντα χρόνια ίδρυσης της πόλης, ενώ μας κληροδοτεί και το όνομα του άρχοντα (Θέσπις) που προχωρά στη διαγραφή του χρέους των πολιτών.
Πρόκειται για την επιγραφή που υπάρχει στο μαρμάρινο υπέρθυρο της κεντρικής πύλης των τειχών της περιόδου των αρχαϊκών χρόνων, της πρωιμότερης φάσης των οχυρώσεων, αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα και σχετίζεται με τα πρώτα πενήντα χρόνια από την ίδρυση της πόλης από τους Ανδρίους.
Το εύρημα πρόκειται να παρουσιαστεί αύριο από τον αρχαιολόγο ανασκαφέα των αρχαίων Σταγείρων Κώστα Σισμανίδη σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (7.30 μ.μ.) με αφορμή την ανακήρυξη του 2016 ως «Επετειακού Ετους Αριστοτέλη».
Οπως λέει ο κ. Σισμανίδης στην «Εφ.Συν.», «η κεντρική πύλη των αρχαϊκών τειχών πάνω στα οποία ανεγέρθηκαν και τα βυζαντινά τείχη είχε άνοιγμα 1,80 μ., διατηρήθηκε σε μέγιστο ύψος 1,50 μ. δεν σώζει στοιχεία από το κατώφλι της και ίσως συμπτωματικά βρίσκεται σε απόσταση δύο μέτρων από τον τάφο του Αριστοτέλη».
Το μαρμάρινο υπέρθυρο εντοπίστηκε σπασμένο, λείπει το κομμάτι του κέντρου, και το συνολικό μήκος του θα πλησίαζε τα 2,50 μ., το ύψος του φτάνει το μισό μέτρο, το πάχος του κυμαίνεται από 0,15 έως 0,20 μ., και πάνω του είναι χαραγμένοι και αντιμέτωποι ένας λέοντας και ένας κάπρος. Από τον κάπρο διατηρείται το πίσω μισό του σώμα, ενώ από το λιοντάρι στα δεξιά λείπουν το κεφάλι και τα μπροστινά του πόδια.
Το χαμένο κεντρικό τμήμα της σύνθεσης δίνει αφορμή στον κ. Σισμανίδη να προχωρήσει σε μια ακόμη προκλητική εικασία, διόλου μακριά βέβαια από τα υφιστάμενα δεδομένα, καθώς πιθανολογεί ότι το κομμάτι που λείπει ίσως χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση του τάφου του Αριστοτέλη τρεις αιώνες αργότερα, ενώ είναι γνωστό ότι ο τάφος του Σταγειρίτη φιλοσόφου έχει οικοδομηθεί από πολλά μαρμάρινα κομμάτια που φέρουν κι άλλες επιγραφές οι οποίες για να καταγραφούν και να μελετηθούν πρέπει να «διαλυθεί» το μνημείο και να ανασυσταθεί.
Η παρουσία του κάπρου, ασυνήθιστη κατά τα άλλα, στο συγκεκριμένο υπέρθυρο, κατά τον κ. Σισμανίδη, «αποτελεί ένα από τα σπάνια έργα μνημειακής αρχαϊκής πλαστικής από τον βορειοελλαδικό χώρο, είναι απόλυτα φυσική και δικαιολογημένη, εφόσον είναι γνωστό ότι ο κάπρος αποτελούσε το ιερό ζώο και σύμβολο των Σταγείρων, διακοσμώντας μάλιστα όχι μόνον τα ασημένια τετράδραχμά της πόλης, αλλά και όλες τις άλλες νομισματικές της υποδιαιρέσεις. "Κάπρος" άλλωστε ήταν το κοινό αρχαίο όνομα τόσο για το λιμάνι των Σταγείρων όσο και για τη νησίδα απέναντί τους».
Περιφερειακά της παράστασης με τα ζώα υπάρχουν επιγραφές του 6ου αιώνα π.Χ. λιγότερο ή περισσότερο δυσδιάκριτες λόγω της φθοράς με τις δύο μεγαλύτερες, πίσω και κάτω από τον κάπρο. Η μεγαλύτερη αναπτύσσεται σε τρεις οριζόντιους στίχους με ύψος γραμμάτων 2,5-3 εκ. και έχει χαραχτεί βουστροφηδόν, γεγονός που συνηγορεί στη χρονολόγησή της. Η δεύτερη είναι δυσδιάκριτη.
Στη μεγαλογράμματη βουστροφηδόν επιγραφή και σε ευβοϊωνικό αλφάβητο αναγράφεται «ΘΕΣΠΙΣ ΕΣ Π|ΕΝΤΕ ΔΡΑΧΜΑ[Σ] | ΚΑΘΕΡΕΣΑΤΟ ΤΟ ΤΕ|ΛΟΣ / ΚΑΙ ΤΑΣ Δ’ΑΛΛΑΣ Δ|[ΑΠΑΝΑΣ ΕΛ] ΥΣΑΤΟ», δηλαδή «Θέσπις ἐς πέντε δραχμά[ς] καθερέσατο το τέλος / και τάς δ’ ἄλλας δ[απάνας ἐλ]ύσατο».
Σύμφωνα με τον κ. Σισμανίδη, «από την άποψη του περιεχομένου της, φαίνεται ότι η επιγραφή αποτελεί ένα μοναδικό φορολογικό κείμενο των πρώτων αποίκων κι αυτό επειδή, μολονότι ελλιπής και δυσανάγνωστη, δείχνει να παραπέμπει σε μια ειδική φορολογική ρύθμιση, που εισήγαγε κάποιος άρχοντας της πόλης (ο Θέσπις εν προκειμένω) και η οποία θα ανακούφιζε προφανώς σημαντικά τους πολίτες.
Είναι προφανές ότι ο συγκεκριμένος άρχοντας μείωσε έναν δυσβάσταχτο φόρο στο λογικό, όπως φαίνεται, ποσόν των πέντε δραχμών, απήλλαξε όμως πιθανότατα τους πολίτες και από το άχθος όλων των άλλων φορολογικών βαρών, που φαίνεται ότι μέχρι τότε ήταν μεγάλα». Διερωτάται μάλιστα αν «είχαν άραγε σχέση οι καταργηθέντες αυτοί φόροι με το μεγάλο οικονομικό κόστος της οικοδόμησης της συγκεκριμένης αρχαϊκής οχύρωσης, στο υπέρθυρο της κύριας πύλης της οποίας χαράχτηκε αυτή η επιγραφή».
Στη δεύτερη επιγραφή διαβάζουμε «... ΟΣ ΕΠΟΙΕΣΕΝ ΣΤΑΓΙΡΙΤΕ[Σ]…» ή «...ος ἐποίεσεν σταγιρίτε[ς]…». Ο αρχαιολόγος πιθανολογεί ότι στην αρχή της επιγραφής θα υπήρχε το όνομα του γλύπτη που φιλοτέχνησε το υπέρθυρο και, αν διαβάζουμε σωστά τα δύο πρώτα και το τελευταίο γράμμα της καταληκτικής λέξης της επιγραφής, εξαιρετικά σημαντικό φαίνεται το γεγονός ότι ο γλύπτης αυτός ήταν Σταγειρίτης, αφού δίνεται ο εθνικός του προσδιορισμός.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε θα πρόκειται για την πρώτη και μοναδική, μέχρι σήμερα, φορά, που υπάρχει επιγραφική μαρτυρία για την πόλη που ανασκάπτεται στο «Λιοτόπι» της Ολυμπιάδας και μάλιστα πολύ πρώιμη.
