Η ελευθεροτυπία στη Βουλγαρία παραβιάζεται με ενέργειες εις βάρος της
πρώτης σατιρικής εφημερίδας. Παρά την απαγόρευση της κυκλοφορίας της η
εφημερίδα διανέμεται, επειδή κάποιοι αντιστέκονται.
Οι συνθήκες ιδιοκτησίας των ΜΜΕ αλλά και οι ολιγαρχικές δομές της
Βουλγαρίας ασκούν έντονη επιρροή στη δημοσιογραφία. Γι’ αυτό τα
τελευταία δέκα
χρόνια η Βουλγαρία έχει υποχωρήσει από την 35η θέση στην
109η θέση στην λίστα της ελευθερίας των «δημοσιογράφων χωρίς σύνορα»,
βρίσκεται μάλιστα κάτω από χώρες όπως η Ουγκάντα. Σύμφωνα με έρευνα του
Ιδρύματος Κόνραντ Άντενάουερ, 80% των Βουλγάρων πιστεύει ότι τα ΜΜΕ της
χώρας υφίστανται έντονη λογοκρισία. Πολλοί δημοσιογράφοι είναι
εξαρτημένοι από την κυβέρνηση γιατί μόνο με τη συγκατάβασή της μπορούν
να λάβουν κάποια οικονομική στήριξη από προγράμματα της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. Επίσης, διεξάγονται πολύ σπάνια έρευνες για τη διαφθορά, την
έλλειψη δικαιοσύνης ή για τις σχέσεις μεταξύ οικονομικής και πολιτικής
ελίτ. «Το κλίμα φόβου που επικρατεί οδηγεί σε αυτολογοκρισία»,
επισημαίνει ο Χρίστο Κομαρνίτσκι και συνεχίζει λέγοντας ότι «ένα SMS από
κάποιον ισχυρό άνδρα φτάνει για να λυθεί οποιοδήποτε θέμα».
Ελευθεροτυπία και έλλειψη διαφάνειας στην ιδιοκτησία των εκδόσεων
 |
| Οι βούλγαροι εκδότες εμπνεύστηκαν από τη γαλλική\ σατιρική εφημερίδα Charlie Hebdo |
Ο Χρίστο Κομαρνίτσκι, πολυαγαπημένος γελοιογράφος του βουλγαρικού
αναγνωστικού κοινού, δημιούργησε το Μάρτιο μαζί με συναδέλφους του την
πρώτη βουλγαρική σατιρική εφημερίδα «Prass-Press».Την ιδέα να
δημιουργήσουν μία εφημερίδα πολιτικής σάτιρας, όπως η «Charlie Hebdo»,
εμπνεύστηκαν οι δημιουργοί της πριν από ένα χρόνο, όταν επισκέφτηκαν μία
έκθεση γελοιογραφίας με θέμα τη λογοκρισία στη Βουλγαρία. Όταν δεν τα
κατάφεραν να χρηματοδοτήσουν την ιδέα τους μέσω «crowdfunding»,
αποφάσισαν να πάρουνε και οι τρεις γελοιογράφοι ένα δάνειο. Έπειτα
υπέγραψαν σύμβαση διανομής με την μοναδική εταιρεία που υπάρχει στη
Βουλγαρία, την «Nazionalna distributorska mresha». «Ό,τι ακολούθησε ήταν
πραγματικά κωμικοτραγικό!» αναφέρει ο Κομαρνίτσκι. Όπως θυμάται ο
γελοιογράφος «δεν μπορούσες να βρεις πουθενά την εφημερίδα, από την
πρώτη ημέρα κυκλοφορίας της μάλιστα. Ούτε ένα έντυπο! Τότε σκεφτήκαμε
ότι όλες είχαν εξαντληθεί. Μετά καταλάβαμε όμως ότι κάτι δεν πήγαινε
καλά». Σε όλη τη χώρα διατίθεντο προς πώληση 1000-2000 αντίτυπα. Σε
πολλούς διανομείς εφημερίδων απαγορεύτηκε όμως η διανομή της
«Prass-Press». Σε ιδιοκτήτες των περιπτέρων που προσπάθησαν παρόλα αυτά
να την πουλήσουν, ασκήθηκε πίεση.
Οι γελοιογράφοι προσπάθησαν να
ξεκαθαρίσουν την κατάσταση με την εταιρεία διανομής αλλά δεν πήραν καμία
απάντηση. Όλοι οι αρμόδιοι εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν ίχνη. Ο
Κομαρνίτσκι πικραμένος σχολιάζει «είναι ένα παιχνίδι εξουσίας όπως με τη
μαφία στη δήθεν δημοκρατική χώρα μας. Θα μπορούσαν να έχουν κερδίσει
αρκετά χρήματα από εμάς αλλά προφανώς δεν τους ενδιέφερε. Ήθελαν μόνο να
μας κλείσουν τα στόματα». Το γεγονός ότι οι βουλευτές και ο μεγιστάνας
των ΜΜΕ της Βουλγαρίας, Ντελγιάν Πεέβσκι, ελέγχουν την εταιρεία διανομής
είναι ένα «κοινό μυστικό». Στον Πεέβσκι ανήκουν οι περισσότερες εθνικές
και περιφερειακές εφημερίδες, κάποιες ιστοσελίδες, όπως και το κανάλι
TV 3.
 |
| O μεγιστάνας των ΜΜΕ της Βουλγαρίας Ντελγιάν Πεέβσκι |
Προσπάθεια να απαγορεύσουν τη σάτιρα
Η «Prass-Press» έπρεπε να βρει άλλους δρόμους για να φτάσει στα χέρια
του αναγνωστικού κοινού. Οι συγγραφείς προσφέρουν τα φύλλα τους online
αλλά και παραδίδουν πολλά αντίτυπα μόνοι τους στους πελάτες. Πολλά μικρά
βιβλιοπωλεία και πολλοί μικροπωλητές της χώρας επίσης αντιστέκονται
στην απαγόρευση κυκλοφορίας της εφημερίδας. «Η ζήτηση είναι μεγάλη»
δηλώνει ο πωλητής Τραίτσο Μαλινόφ. Δηλώνει συνειδητά ότι «πρόκειται για
ένα συλλογικό αγώνα υπέρ της δημοκρατίας. Το μοντέλο των επιχειρήσεων με
τις γελοιογραφίες εξαρτάται από ανθρώπους σαν κι εμένα». Η προσπάθεια
των ανθρώπων με εξουσία να απαγορεύσουν τη σάτιρα έφερε τα αντίθετα
αποτελέσματα και ώθησε όλο και περισσότερους να προσφέρουν βοήθεια στους
γελοιογράφους για τη διανομή της εφημερίδας. Ο Κομερνίτσκι λέει
αποφασιστικά: «Έχουμε άλλη εναλλακτική; Να σωπάσουμε; Να παραιτηθούμε;
Δε γίνεται! Ακόμα κι αν αισθανόμαστε ότι ρίχνουμε γροθιά στο μαχαίρι!».
Ντιλγιάνα Λαμπρέβα / Νατάσα Κουκουγιάννη
